EGZOTIČNI NARODI
Oliver Klajn
Frizi
Kovrdžavi primorci na Severu Evrope
Prvi pomen drevnog germanskog plemena Frizi vezan je za kraj prvog stoleća pne. Krajem postojanja Zapadnog rimskog carstva, imali su status plaćenika rimske vojske. Prirodne katastrofe u Friziji dovele su do naglog opadanja stanovništa, od 3 do 5. veka ne. Kada je klimatska kriza prošla, došlo je do naseljavanja prevashodno Anglo-Saksonaca. To novopridošlo stanovništvo je kasnije nazvano Frizima ili Frizijcima, i od njega je proistekao frizijski narod.
Nakon što su potpali pod franačku vlast, u 8. veku, najveći deo stanovništva Frizije primio je hrišćanstvo. Potom je nastao dug period u kojem su holandski grofovi nastojali da u potpunosti ovladaju frizijskim oblastima. Tokom više od 150 godina, vođena su četiri rata između Holanđana i Friza. Do 16. veka Holanđani su pripojili dobar deo Frizije koja je postala jedna od 17 provincija takozvane Habsburške Holandije. Od tada je njena teritorija podeljena između Holadnije, pojedinih nemačkih država koje će se vremenom ujediniti, i Danske.
Danas, Frizija obuhvata više oblasti i teritorijalnih jedinica a kroz toponime se može osetiti uvažavanje frizijske posebnosti i identiteta. Veruje se da se sam latinski naziv odnosi na kovrdžavu kosu koja je odlikovala pripadnike plemena u vreme starog Rima. Region Frizija u svoj sastav uključuje sever Holadnije i pojedine oblasti severozapadne Nemačke. Njene severne oblasti su do 1864. godine bili deo Danske, a potom ih je osvojila Pruska.
Bilingvalni saobraćajni znak na holandskom i frizijskom |
Regija koju naseljavaju Frizi se deli na tri dela. U zapadnu Friziju spada holandska provincija Frisland. Obično se smatra da su, pored Frislanda, i delovi provincija Groningen i Severna Holadnija takođe u zapadnoj Friziji. Donja Saksonija je druga najveća pokrajina u Nemačkoj. Više njenih okruga i opština predstavljaju istočnu Friziju. A u najsevernijoj nemačkoj pokrajini Šlezvig-Holštajn je i Nortfrisland, odnosno severna Frizija. Osim okruga, tim nazivom su obuhvaćena Severna frizijska ostrva i mali arihepalg Heligoland.
Ples u narodnoj nošnji |
Danas ima više od pola miliona pripadnika ovog naroda. Znatna većina živi u Holandiji, a potom u Nemačkoj. I u Danskoj se donekle očuvala nevelika zajednica. Veruje sa da ima nekoliko hiljada Friza koji su mahom prihvatili kulturu i identitet većinskog naroda. U Engleskoj ima toponima koji potiču od Friza i zna se da su se oni naseljavali na britanska ostrva tokom srednjeg veka. Nekoliko hiljada njih je u Severnoj Americi.
Ova etnička zajednica koristi više jezika koji su deo anglo-frizijske grupe jezika, odnosno zapadnogermanske jezičke porodice. Najviše ih govori zapadnofrizijski, što je zvaničan jezik u holandskom Frislandu. Oko tri četvrtine stanovnika te provincije govori a preko 90 posto razume jezik. Severnofrizisjki se govori u delovima Šlezvig-Holštajna a istočnofrizijski u delovima Donje Saksonije.
Holandski novčić iz sedamnaestog veka
na kome piše
Zapadna Frizija
|
Od 19. veka, uporedo sa buđenjem nacionalnih ideja, mnogi intektualaci počeli su da pišu na zapadnofrizijskom. Na prelasku iz 19. u 20. vek, nastala su brojna udruženja koja promovišu kulturu ovog živopisnog naroda. Simbol njihovog rodoljublja je frizijski konj koji vodi poreklo iz Frislanda.
Status nacionalne manjine im je priznat u Nemačkoj ali ne i u Holandiji. Najvećim delom su protestanti. Još uvek ima i nekih paganskih verovanja, nastalih u vremenima pre nego što su ih Franci pokrstili.
Međufrizijsko veće je organizacija koja objedininjuje interese ovog naroda, osnovana 1956. godine u nemačkom gradiću Liru. Funcioniše po principu podele na tri dela, u skladu sa regionalnom rasprostranjenošću. Postoje dve etničke stranke u Holandiji, od kojih se jedna zalaže za nezavisnost a druga za veću autonimju Frizije. U Nemačkoj deluju dve njihove manje političke partije.
Brojne narodne priče očuvali su do današnjeg vremena. Značajnu ulogu u njima imaju ženski duhovi. Jedno od verovanja je da, prilikom sahrane, treba ići krivudavim putem i nositi sanduk tri puta oko groblja - da se pokojnik ne bi vratio i proganjao druge.
Postoji obaveza da se pomaže komšijama. Smatra se da je odgovornost prema zajednici bitnija od porodičnih odnosa. Iako se ne oblače drugačije od ostalih stanovnika Holanije i Nemačke, nose savremenu verziju drvenih cipela obojenih u crno.
Imaju običaj da hodaju po blatu kada je oseka.
Oliver Klajn
Kompletni tekstove sa slikama i prilozima potražite u magazinu
"PLANETA" - štampano izdanje ili u ON LINE prodaji Elektronskog izdanja
"Novinarnica"
|
